O Νίκος Ξυλούρης ήταν τραγουδιστής και λυράρης. Γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης το 1936. Άρχισε να τραγουδά και να παίζει λύρα σε πολύ μικρή ηλικία. Το 1958 πραγματοποίησε την πρώτη του ηχογράφηση για δίσκο. Το 1966 στο φολκλορικό φεστιβάλ του Σαν Ρέμο πήρε το πρώτο βραβείο. Τον επόμενο χρόνο άνοιξε στο Ηράκλειο το πρώτο κρητικό κέντρο, τον «Ερωτόκριτο». Το 1969 μετέβη στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα. Πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου 1980 στην Αθήνα από καρκίνο.
Η ιδιαιτερότητα της φωνής του ανέδειξε το παραδοσιακό κρητικό, αλλά και το έντεχνο τραγούδι. Η συνεργασία του Νίκου Ξυλούρη με συνθέτες, όπως ο Μαρκόπουλος και ο Ξαρχάκος, κατά τα χρόνια της δικτατορίας συνέδεσαν τη φωνή του με την πολιτική αντίσταση. Τα μεταπολιτευτικά χρόνια ερμήνευσε τραγούδια των Ξαρχάκου, Λεοντή, Κόκοτου, Βαμβακάρη, συνεχίζοντας παράλληλα να τραγουδά τα παραδοσιακά της Κρήτης.
Οι δίσκοι "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι", "Το σάλπισμα", "Αντιπολεμικά", "Καπνισμένο τσουκάλι", "Χρονικό", "Ερωτόκριτος", "Το μεγάλο μας τσίρκο", "Ιθαγένεια", "Ριζίτικα", "Στρατής ο θαλασσινός" κ.α. αποτελούν ορόσημα στη σύγχρονη ελληνική μουσική.
